زبان هم مانند دیگر اعضای بدن انسان است که اگر از قوانین و احکام الاهی تخلّف کند، یکی از ابزارهای گناه و معصیت است، چنان که اگر از دستورات شرع مقدس پیروی کند، از ابزار و وسایل اطاعت است. بنابراین مراقبت از این ابزار و وسیله در جلوگیری از انجام گناه مانند دیگر اعضا و جوارح است، و فرق چندانی با دست، پا و… ندارد، تنها با این تفاوت که شاید بیشتر مردم، گناه زبان را چندان جدی نگیرند در حالی که چه بسا ترور شخصیتی که با استفاده از زبان صورت می­گیرد برای طرف مقابل به مراتب آزاردهنده تر از آسیبهای جسمی است با دیگر اعضا و جوارح بر او وارد می شود.

مهم ترین منشأ گناه و نافرمانی خداوند غفلت و جهل انسان است. اگر شیطان بتواند کسى را از مقام خود، عظمت، علم، حکمت و لطف خداوند، نعمت های بی شمار او، مضرات و عواقب گناه و… غافل کند، او را به آسانی به وادی گناه و نا فرمانی می کشاند. همچنین جهل و نادانى به ارزش‏هاى وجودى انسان، جهل به آثار ارزنده پاک دامنى و عفت، جهل به عواقب گناه و بالاخره جهل به اوامر و نواهى الاهى باعث ارتکاب بسیاری از گناهان است. [1]

بهترین راه برای نجات از گناه از بین بردن جهل و غفلت است. اگر ما همواره به عظمت خدا و نعمت های بی شماری که به ما و دیگر بندگانش بخشیده است توجه داشته باشیم در صدد شکر گزاری و جبران نعمت های او خواهیم بود نه به دنبال عصیان و سرکشی. و اگر به علم و حکمت و لطف خداوند در قانون گذاری و حرام و حلال کردن کارها و اشیاء توجه و اطمینان داشته باشیم در می یابیم که هر آنچه را خداوند بر ما حلال کرده قطعا خیر و صلاح و منفعت ما در آن است و هر آنچه را خداوند بر ما حرام کرده قطعا به ضرر ما بوده است و این جاست که هیچگاه صلاح و منفعت خویش را رها نخواهیم کرد و به دنبال شر و ضرر نخواهیم رفت.

و اگر انسان به ارزش و مقام والای خود در بین دیگر مخلوقات توجه کند و این که گناه این ارزش و مقام را از بین خواهد برد، حاضر نخواهد شد تا این ارزش بزرگ را برای لذت آنی و بی ارزش و زود گذر از دست بدهد.

راه کار عملی برای نجات افراد مبتلا به گناه:

در ذیل، به برخی از راه کارهای مهم اشاره می شود:

1. تقویت رابطه با خداوند و معصومین (ع): در مرحله پیش گیری از گناهان مربوط به زبان، باید توجه داشت که شخص با تقویت رابطه خود با خداوند و داشتن توسّلات به اهل بیت (ع) به طور مستمر، می تواند زمینه های انجام گناه زبانی را از بین ببرد. [2]

2. توجه به آثار خوب ترک گناه و آثار بد انجام گناه: با در نظر گرفتن آثار خوب ترک گناه و آثار بد انجام گناهان زبانی مانند غیبت و سخن چینی و سخن بجا، حق و خیر، می توان از زبان خود مراقبت نمود تا به گناهان مربوط به آن دچار نشد. در اینجا به عنوان نمونه، چند آیه و حدیث درباره گناهان زبانی ذکر می شود:

خداى تعالى در قرآن کریم درباره نکوهش غیبت می­فرماید: «و هیچ یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید». [3]

پیغمبر اکرم (ص): «کسی روز قیامت آمده و نگاه به نامه عملش می­کند و اثرى از کارهاى نیک خود را در آن نامه نمى‏بیند؛ سپس عرض می­کند: کجاست کارهاى شایسته من که در دنیا انجام دادم؟ پاسخ داده مى‏شود: تو غیبت مردم را کردى؛ به جاى غیبت‏هایت ثواب‏هاى تو در نامه عمل کسانى که غیبت آنها را کردى نوشته شد» [4] ، [5]

امام علی (ع): «خوشبخت و رستگار کسى است که علم و عملش، دوستى و دشمنیش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضاى الاهى استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمى برندارد». [6]

امام باقر (ع): «از اندرزهاى لقمان حکیم به فرزندش این بود که فرزند عزیز!… کسى که مالک زبان خود نباشد، سرانجام پشیمان خواهد گشت». [7]

3. تقویت اراده: برای مقابله با گناهان، باید اراه قوی داشت. شخص با اراده کسی است که وقتی در مورد کاری، به خوبی تأمل کرد، تصمیم به انجام آن می گیرد و با فعالیت و ثبات قدم آن را به اجرا در می آورد. [8]

راه کارهایی برای تقویت اراده سفارش شده که در این زمینه نمایه «راه های تقویت اراده»، سؤال 525 (سایت: 572) را مطالعه نمایید.

برای آگاهی بیشتر نمایه های زیر را مطالعه کنید:

«مقایسه کلام و سکوت»، سؤال 9135 (سایت: 9608) .

«گناه و آثار آن»، سؤال 204 (سایت: 1073) .

[1] برگرفته از نمایه «راه رهایی از گناه»، سؤال 5207 (سایت: 5473) .

[2] برگرفته از نمایه «جلوگیری از وسوسه گناه»، سؤال 3859 (سایت: 4110) .

[3] حجرات، 12.

[4] دیلمى، حسن بن ابى الحسن، ارشاد القلوب، ج 1، ص 116، انتشارات شریف رضی، 1412ق.

[5] در این باره نمایه های «غیبت و اهمیت توبه از آن»، سؤال 4166 (سایت: 5088) ؛ «مرز بین غیبت و انتقاد از مسئولین»، سؤال 9478 (سایت: 9436) را مطالعه نمایید.

[6] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 74، ص 241، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق؛ حرانى، حسن بن شعبه، تحف العقول، ص 100، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404 ق.

[7] کلینى، الکافی، ج 2، ص 642، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ش.

[8] برگرفته از نمایه «راه های تقویت اراده»، سؤال 525 (سایت: 572)