بسم الله الرحمن الرحيم

در ابتدا اين ديدار استاد دانشگاه ريوكوكو در مورد معرفي بيشتر مذهب تشيع و شيعه از حضرت آيت الله علوي بروجردي سئوال كرد.

ايشان در پاسخ اين پرسش فرمود: اسلام عبارت است از مجموعه تعالیمی که پیامبرگرامی اسلام در 1400 سال پیش برای هدایت انسان­ها آوردند.

اسلام از زمان ظهور پیامبر تا رحلت ایشان مراحل سخت و پرفراز و نشيب، و حوداث و اتفاقات زیادی رخ داد، مانند آزار و اذيت رسول خدا و اصحاب ايشان، مهاجرت پیغمبر از مکه به مدینه و جنگ­هایی كه بر رسول خدا و اسلام پيش آوردند، تا اينكه اسلام در سطح جزیرة العرب گسترش یافت.

نظر شیعه بر این است که در زمان حضور پيغمبر، همانجور که ارتباط بین خدا و مردم به وسیله پیغمبر است، بعد از رحلت پیغمبر اکرم، امامت نيز ادامه راه نبوت است. و رشته امامت باید تا آخر ادامه پیدا کند. زيرا احکام و معالمي که پیغمبر اكرم آورده، باید به وسیله امامت بيان شود. از اين رو بنابر نظر شیعه، بعد از پیغمبر امام نقش اساسی را ایفا می­کند. ما معتقدیم - و البته آن را با ادله قوی اثبات می­کنیم- که شخص رسول الله(صلي الله عليه وآله)، امام بعد از خود را تعیین کرده و قرآن كريم بر این امر گواهی می­دهد. علت اینکه مکتب شیعه و امامت، بعد از رحلت پیغمبر خدا در عامه مسلمانان ادامه پیدا نکرد، این بود که افرادي كه به پیغمبر ایمان آورده بودند، افراد مختلف بودند و هدف آنان از ایمان آوردن به حضرت متفاوت بود. با توجه به اینکه محیط جزیرة العرب و مردم آن سرزمين، در بسياري از اوقات در حال جنگ هاي بي­اساس و بي­ارزش، يا در حال تعدي و راهزني و شورش بودند. حتي بنابر نظر قدرت­هاي بزرگ آن زمان، جزيرة العرب آنقدر بي­قيمت و بي­ارزش بود كه ارزش سركوب شورشهاي واقع در آن سرزمين را نداشت. در اين محيط، برخي از ايمان آورندگان به پیامبر خدا در فکر بهانه­ای بودند تا خود را مطرح کنند. پیغمبر آیین و دين اسلام را مطرح کرد این افراد در دل  آیین اسلام رشد و خودشان را مطرح کردند؛ و از آنجا كه اينها از جاهلیت قبل اسلام ريشه­هايي داشتند، مانند حالت ریاستي که قبل ظهور پیغمبر بر مردم مکه داشتند، بعد از ظهور اسلام رياست آنان در مكه به هم خورد. این افراد خودشان را با وضعیت موجود تطبیق دادند، یعنی با ظهور اسلام، اسلام را پذیرفتند و بعد با نماز و خدا هم مخالفتی نداشتند؛ اما  بعد از رحلت پیغمبر شروع به تغییر روش­های حضرت  کردند. ما از این تفکر، به اسلام جاهلی تعبییر می­کنیم؛ آرام آرام در بین مسلمانان نفوذ کردند. خلفایی که بعد از پیغمبر انتخاب شدند، خليفه اول، دوم، بنی امیه و بنی عباس قرن­ها ادامه پیدا کرد و عملا این تفکر جاهلی جای خود را در بین مسلمانان باز کرد.

از نظر ما، شيعه تفکر اصیل اسلامی است که پیغمبر بدون هیچ تغییری آورده. و نقطه مرکزی شیعه مسئله امامت است. امام در نظر ما کسی است که دارای مقام عصمت است، چرا كه از جانب خدا ماموریت دارد و می­تواند برای همه مردم و جامعه الگو باشد. یعنی امام واجد همه صفات اخلاقی و صفات ممتاز انسانی است. و اگر کوچکترین نقصی داشته باشد، از نظر ما این شخص امام نیست. امامت در شيعه ادامه پیدا می­کند تا به امام دوازدهم مي­رسد. از نظر ما امام دوازدهم بر اثر فشارها و … از ديدگان غیبت پیدا کرده است. اعتقاد داريم، امام زمان، حاکم بر زمان و قوانین است، و نيز ايشان یک روز ظهور پیدا می­کند، و بزرگترین عبادت برای ما انتظار ظهور فرج است. معنای انتظار ظهور این است که ما همیشه خود را  محیا و آماده نگهداریم که اگر امام ظهور کرد بتوانیم در کنار ايشان اقامه عدل و داد و صلح كنيم، تا همه انسانها کنار هم آرام زندگی کنند.

استاد دانشگاه ريوكوكو: با صحبتهای شما متوجه شديم، وظیفه امام خیلی وظیفه مهمی است. اكنون بفرماييد نقش آیت الله بروجردی در دامان امامت و ولی فقیه به چه صورت است؟

حضرت آيت الله علوي بروجردي فرمود: اگر امام حضور داشته باشند، ایشان خودشان ادامه دهنده همه شئون مردم هستند، اما الان در دوران غیبت حضرت هستیم. در این دوران، امام کسانی را تعیین می­کنند تا سرپرستی شیعه را برعهده داشته باشند. اما تذكر اين نكته لازم است، امام زمان در دوران غیبت شخص تعیین و انتخاب نمی­کنند، بلکه تعیین معیار می­کنند، یعنی امام معیارهایی را مشخص می­فرمایند. و کسانی که دارای این معیار باشند، مانند فقیه باشد، تقوی و ديگر خصوصیات را… دارا باشد. این خصوصیات، افراد را به امام نزدیک می­کند. لذا می­توانند تصدی مرجعیت شیعه را کنند. از اين رو، افرادي كه به عنوان فقیه یا مرجع تقلید با معیارهاي معين از ناحيه امام، مشخص می­شوند از جانب امام تعیین شده­اند. ارزش این فقيهان و مراجع تقليد در دوران غیبت از این جهت است که اینان احکامی که به پیامبر وارد شده و ائمه بیان نمودند را استنباط می­کنند و روی ادله مشخصی از منابع احکام مانند قرآن، حدیث، عقل و … استخراج می­کنند و در اختیار مردم می­گذارند. اين نكته نيز قابل توجه است از نظر شيعه پیامبر اكرم و ائمه اطهار قانونگذار نیستند، بلكه خداوند تنها قانونگذار است، منتهي خداوند قانون را به پیغمبر خود ابلاغ می­کند؛ و امام نيز از طرف پیغمبر آن را بیان می­کند.

آنچه که این ادله را برای ما مشخص می­کند اصول فقه نام دارد. اصول فقه، دانشی است که قواعد آن برای استنباط احکام شرعی به کار گرفته می‌شود. يعني با كمك علم اصول فقه احکام فقهی را استنباط می­شود و در اختیار مردم می­گذاریم. اما آنچه در اينجا مهم و قابل توجه مي­باشد، این است که مردم برای اینکه تشخیص بدهند از كدام يك از مراجع اعظام، تقليد كنند، آزادی عمل کامل دارند. الزامی نیست که باید حتما اين مرجع تقليد را انتخاب کنند؛ یعنی اگر تشخیص دادند که این شخص – آیت الله العظمي بروجردی- فقیه، متقی و اعلم از دیگران هست آن زمان باید و بر او واجب می­شود از ايشان تبعیت کنند. اما انتخاب اعلم و متقی بودن افراد بر عهده خودشان است. نكته ديگر اينكه: بر مردم واجب است احکامی که در علم فقه به عنوان فتوي صادر و استخراج می­شود تبعیت كنند والا نظر فقیه و مرجع تقليد در غیر از احکام، يعني موضوعات خارجی حجت نیست؛ لذا بايد مردم خودشان موضوع را تشخیص دهند.

در طول تاریخ شیعه فقها و مراجع تقلید به طور طبیعی پناه مردم بودند و در تمام مشکلات و سختي­ها مردم را یاری می­کردند. در قیام مشروطه مردم از دیکتاتوری در زمان قاجار به تنگ آمدند و به مراجع تقليد پناه آوردند، مرحوم آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، مرحوم میرزای نائینی در نجف و مرحوم سید محمد طباطبایی این مراجع بزرگ تقليد پيشگام در نهضت مشروطه بودند. چرا؟ چون مردم به اینان نیاز پیدا کردند و در خواست كردند که شما به ميان بياييد و حق ما را بگیرید و اینان در راس نهضت واقع شدند و مردم به دنبال آنان حرکت کردند. و نيز قبل از مشروطه مثلا در زمان ناصرالدین شاه قرار داد فروش انحصاري تنباکو با انگليس بسته شد. مرحوم میرزای شیرازی دخالت کرد، همه مردم تبعیت کردند و ناصرالدین شاه عقب نشینی کرد. آیت الله بروجردی یکی از همین فقها است، منتهي ایشان به علت محبوبتی که در بین مردم پیدا کردند، تنها مرجع تقلید شیعه بودند. و میلیون­ها شیعه از ایشان تقلید می­کردند، تا زماني كه آیت الله بروجردی در اين دنيا بودند، با اینکه در زمان حکومت محمدرضا پهلوی بود اما آنها جرات نمی­کردند که به نسبت حقوق مردم تخطی کنند. لذا زماني که ایشان فوت كردند پرده دری­ها شروع شد. در انقلاب اسلامي ایران نيز مردم نیاز به رهبر و پيشوا داشتند و به طور طبیعی به سمت روحانیت آمدند و مرحوم حضرت امام خمینی(ره) مقتدا و پرچمدار انقلاب اسلامی ایران شدند،

استاد دانشگاه ريوكوكو: در این دوره مهم ترین وظیفه ای که اختصاص به علما دارد را بیان کنید:

در هر دوره­ای علما یک وظیفه اصلی دارند که عبارت از بیان احکام است یعنی علما وظیفه دارند، احکامی که پیامبرآورده و ائمه محافظت کردند آنها را بیان کنند.

دوم. یک حالت خدمت گذاری به مردم داریم با مردم یک پیوند ناگسستني پيدا كرده­ايم. آیت الله بروجردی یک تعبیری دارند که مي­فرمايند: نسبت علما با مردم، نسبت ماهی و آب است. ماهی داخل آب زنده است و ما در ميان مردم قیمت داریم. و اگر روزی ما از مردم جدا شدیم ارزش خودمان را از دست دادیم. این دو وظیفه عمده را ما داریم.

يك مطلب مهم خدمت شما بيان كنم، مکاتبی که هدایت بشر را برعهده دارند. تفاوت ندارد اسلام باشد یا بودیسم. این مكاتب، یا الهی هستند، يعني مستقیم از طرف خدا آمده، یا انسانی احساس وظیفه کرده و دستورالعملي را بيان كرده باشد، برای نجات انسان­ها آمده­اند. ازاين رو هرچند در عقاید، احکام و اعمال اختلافات زیادی داریم، اما یک هویت مشترک داریم و آن تعالي انسانی است. در میان تمام مردم و انسانها فضائل اخلاقی و ارزشهایی مشترک است. ما و شما قصد داريم این فضائل را در بین همه انسان­ها ترویج کنیم. و این اعتقاد یک سرمایه برای انسان­ها است. یکی از نويسندگانی که درباره استالین کتاب نوشته، می­گوید: وقتی استالین اواخر عمر پیر شده بود، آدم بدبختی بود؛ زيرا قدرت داشت، اما نه اعتقادی بود که بتواند به آن دل ببندد، و نه عشقی بود که بتواند به آن دل خوش کند. و لذا یک بی هویتی و سرگردانی در تمام وجودش حس می­شد و این برای انسان نقص است.

در مکتب ما به خصوص در شیعه و در زبان امیرالمومنین و نهج البلاغه برای همه مکتب­هایی که اخلاق را ترویج می­کنند، ارزش قائل می­شویم، و لذا ما می­توانیم با شما در این جهت ارتباط و یک رسالت مشترک داشته و در برابر کسانی که بی­اعتقادی، بی­ایمانی و ارزش­های اخلاقی را نسبی می­پندارند، اتحاد داشته باشیم.