زمانی انسان به یقین دست می‌یابد که نسبت به حقائق این عالم با چشم بصیر و بینا همراه با فطانت، باشد
سسله مباحث اخلاقی حضرت آیت الله علوی بروجردی پیرامون حدیث صفات الایمان

بسم الله الرّحمن الرّحیم
در ادامه سلسله مباحث صفات الایمان که در سال گذشته از آیت الله علوی بروجردی برای شما عزیزان منتشر شد به حول و قوه الهی در ماه مبارک رمضان به مرور ادامه آن مباحث گرانقدر منتشر میشود.
متن روایت

بـِالإِسـْنـَادِ الأَوَّلِ عـَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ السَّرَّاجِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ: سُئِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام عَنِ الْإِیمَانِ؛ فَقَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ الإِیمَانَ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ: عـَلَى الصَّبـْرِ وَ الْیـَقـِیـنِ وَ الْعـَدْلِ وَ الْجـِهَادِ؛ فَالصَّبْرُ مِنْ ذَلِکَ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ: عَلَى الشَّوْقِ وَ الْإِشـْفـَاقِ وَ الزُّهْدِ وَ التَّرَقُّبِ؛ فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشـْفـَقَ مـِنَ النَّارِ رَجـَعَ عـَنِ الْمـُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِى الدُّنْیَا هَانَتْ عَلَیْهِ الْمُصِیبَاتُ وَ مَنْ رَاقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ إِلَى الْخَیْرَاتِ. [1]

در جلسات گذشته، بخش‌هایی از متن حدیث شریف صفات الایمان، مورد بحث و بررسی قرار گرفت، به اینکه:

امام باقر – علیه السلام – فرمودند: از امیرالمؤمنین – علیه السلام – پرسیده شد که ایمان چیست؟ حضرت در پاسخ فرمودند: خدای عزوجل ایمان را بر چهار ستون نهاده است: صبر؛ یقین؛ عدالت و جهاد. از این میان، صبر بر چهار شعبه است: شوق؛ نگرانی؛ زهد و مراقبت. هر کس شوق بهشت دارد، از هوسرانی­ها خودداری کند؛ هر کس از دوزخ نگران است، از هر آنچه حرام است روی برگرداند؛ هر کس در دنیا زاهد و بی­رغبت است، گرفتاری­ها بر او آسان است؛ و هر کس مراقب مرگ است، به کارهای خوب بشتابد.
نقش یقین در ایمان

در ادامه روایت امام باقر علیه السلام، به دومین رکن از ارکان ایمان اشاره، و عناصر آن را چنین بیان می‌فرمایند:

«وَ الْیَقِینُ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ وَ تَأَوُّلِ الْحـِکـْمـَةِ وَ مـَعْرِفَةِ الْعِبْرَةِ وَ سُنَّةِ الْأَوَّلِینَ». [2]

کسی که می­خواهد ایمان داشته باشد، ایمان بر چهار چیز استوار است. یکی از آنها صبر است که بحث آن گذشت. دومین رکن ایمان یقین است.

این نکته کاملا واضح و روشن است، مادامی که برای انسان یقین حاصل نشود، ایمان او در معرض خطر خواهد بود و البته، این مدعا در همه موارد به ویژه در خداشناسی صادق است.

در ابتدا مقدمه کوتاهی خدمت شما عرض کنم: اگر مادیون، با براهین به ظاهر قوی خود با انسان مومنی که از نظر برهان و استدلال، از آنان ضعیف‌تر است، بحث کنند چه بسا که آن فرد خداپرست در جواب آنان بماند و ایمانش نیز تضعیف گردد. فیلسوف فرانسوی برتراند راسل، کتابی به نام «چرا در ایران مسیحی نیستند» دارد ـ که در کشور ما ترجمه شده است ـ وی در آن کتاب، منکر قانون علیت شده است. من در جلسه‌ای حضور داشتم که بعضی از اساتیدِ دانشگاه، با فرد مادی مسلک درباره این موضوع بحث می‌کردند، ولی با تلقی و برداشتی که آن اساتید از برهان علت و معلول داشتند، نتوانستند جواب او را بدهند.

امروزه نیز وهابیت در تبلیغات و مناظرات در سایت­ها و شبکه­های ماهواره­ایی، معمولا افراد قوی خود را وارد صحنه می‌کنند و در مقابل افراد ضعیف از جهت علمی و کم تجربه را انتخاب می­کنند تا بتوانند طرف مقابل را شکست دهند.

بنابراین، زمانی یقین برای انسان حاصل می‌شود که بتواند تمامی اطراف یک شبهه را برای خود حل کند؛ یعنی حتی اگر یقین او از 100% به 99% هم تبدیل شود، باز همان یک درصد شبهه باقی مانده، جای نفوذ و خراب کردن دلیل را مفتوح می‌کند و چه بسا آن یک درصد مابقی 99 % هم زائل کند.
حکمت، رهیافت بصیرت

وجود مقدس امام علیه السلام درباره عنصر اول در تشکیل معنای یقین که یکی از ارکان ایمان است، می‌فرمایند:

«فَمَنْ أَبْصَرَ الْفِطْنَةَ عَرَفَ الْحِکْمَةَ».

واژه «تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ» به معنای بصیرت و دوراندیشی همراه با زیرکی و فطانت است؛ یعنی تیزبینی همراه با هوش و درایت در فهم و قابلیت دریافت صحیح و درست است. گاه انسان نگاه می‌کند، و هر چند که ممکن است بصیرت الهی را حاصل نماید، ولی از روی تیزبینی و دوراندیشی نیست.

از این رو فرمایش امام علیه السلام که می‌فرمایند: «أَبْصَرَ الْفِطْنَةَ عَرَفَ الْحِکْمَةَ»، به این معنا خواهد بود که اگر کسی درست نگاه کند، با بصیرت نگاه کند، به عرفانِ حکمت دست می‌یابد و این، همان حکمتی است که خداوند در قرآن مجید می‌فرماید: «وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً»؛ [3] یعنی کسی که از روی فطانت، دوراندیشی و دقت، بصیرت پیدا نماید، در واقع، او همان فردی است که عرف الحکمة؛ یعنی نسبت به حکمت، آشنایی و عرفان پیدا می‌کند. البته، مراد از حکمت در اینجا اصطلاح فلسفه نیست، بلکه این حکمت به معنای عام آن است که در این عالم هر چه هست، دانایی و حکمت است.

بنابراین، زمانی انسان به یقین دست می‌یابد و ساختمان ایمان را بنا می‌کند که نسبت به حقائق این عالم با چشم بصیر و بینا همراه با فطانت، باشد؛ فطانتی که سفسطه‌ها و مغالطه­ها را خراب کند.
نظم تکوین جهان، عامل یقین توحیدی انسان

‌عقائد انسان از حقائق عالم گرفته می‌شود؛ یعنی توحید و بی‌همتایی خداوند فقط روی کاغذ و صفحه کتاب نیست؛ چرا که این وجود لفظی است، بلکه همانند مُفضل باید توحید را در نظام تکوین دید. البته، مفضل نیز به قدر ظرف وجودی خویش از معدن علم امام صادق علیه السلام بهره برده است.

امروزه با کشفیات جدید علمی می توان به نظم و عظمت جهان پی برد که گذشتگان اصلا نمی‌توانستند چنین تصور کنند. یعنی گذشته از شهر، کشور و کره زمین، منظومه شمسی نیز جزء کوچکی از این عالم است و همانند این منظومه، میلیـ

صبح بى تو رنگ بعد از ظهر یک آدینه دارد
بى تو حتى مهربانى حالتى از کینه دارد
بى تو مى گویند تعطیل است کار عشقبازى
عشق اما کى خبر از شنبه و آدینه دارد
جغد بر ویرانه مى خواند به انکار تو اما
خاک این ویرانه ها بویى از آن گنجینه دارد
خواستم از رنجش دورى بگویم یادم آمد
عشق با آزار ، خویشاوندى دیرینه دارد
در هواى عاشقان پر مى کشد با بى قرارى
آن کبوتر چاهى زخمى که او در سینه دارد
ناگهان قفل بزرگ تیرگى را مى گشاید
آن که در دستش کلید شهر پر آیینه دارد

ببین باقی است روی لحظه هایم جای پای تو

اگر کافر، اگر مومن، به دنبال تو می گردم

چرا دست از سر من بر نمی دارد هوای تو

دلیل خلقت آدم! نخواهی رفت از یادم

خدا هم در دل من پر نخواهد کرد جای تو

صدایم از تو خواهد بود اگر بر گردی ای موعود!

پر از داغ شقایقهاست آوازم برای تو

تو را من با تمام انتظارم جستجو کردم

کدامین جاده امشب می گذارد سر به پای تو

نشان خانه ات را از هزاران شهر پرسیدم

مگر آن سوتر است از این تمدن، روستای تو

قال‌ رسول‌ الله صلی الله علیه و آله وسلم :

َ«مراقب‌ دوستی‌ خود با پدرت‌ باش، هیچ‌ وقت‌ از او نبُر، چرا که‌ خداوند، نورت‌ را خاموش‌ می‌کند.»

َ«سه‌ چیز است‌ که‌ هیچ‌ کس‌ نباید آن‌ها را ترک‌ کند؛ نیکی‌ به‌ پدر و مادر؛ چه‌ مسلمان‌ باشند و چه‌ غیر مسلمان، به‌ عهد خود وفا کردن، خواه‌ طرف‌ مسلمان‌ باشد و یا نباشد و رد‌ امانت‌ به‌ اهل‌ آن، چه‌ امانت‌ دهنده‌ مسلمان‌ باشد و چه‌ نباشد.»

َ«پنج‌ چیز کمر آدمی‌ را می‌شکند؛ عاق‌ والدین‌ شدن، خیانت‌ زنی‌ که‌ شوهرش‌ به‌ او اطمینان‌ کرده، زمام‌ داری‌ که‌ مردم‌ از او اطاعت‌ می‌کنند، ولی‌ او از خدا اطاعت‌ نمی‌کند، کسی‌ که‌ وعده‌ دهد و وفا نکند و در آخر این‌ که‌ کسی‌ دربارة‌ نسبت‌ مردم‌ بدگویی‌ کند.»

َ«جهاد فقط‌ آن‌ نیست‌ که‌ کسی‌ در راه‌ خدا شمشیر بزند، این‌ هم‌ جهاد است‌ که‌ کسی‌ بار زندگی‌ پدر، مادر و فرزند را بر دوش‌ بگیرد. لذا هر کسی‌ بار زندگی‌ خود را بر پشت‌ می‌کشد تا از مردمان‌ بی‌ نیاز باشد، در جهاد است.»

آیةالله العظمی وحید خراسانی مد ظله العالی
روز غدیر روزی بود که قرآن ناطق برای خلافت بلا فصل نصب شد
آیت الله العظمی وحید خراسانی مد ظله العالی در جلسه درس خود در مسجد اعظم به تشریح این روایت از رسول خدا -صلی الله علیه وآله وسلم- که فرمودند: ” علیٌّ مع القرآن والقرآن مع علیّ ” پرداختند و به نکات دقیق و عمیقی از آن اشاره فرمودند. معظم له در ابتدای سخنانشان ضمن اشاره به برخی از منابع معتبر روایی که این روایت را نقل کرده اند و نزد مخالفین مذهب اعتبار ویژه ای دارد، فرمودند: اعتبار سند و مدرک آن به حدی است که بر همه مبانی رجال عامّه و با بیست میزان، این حدیث وزن شده و از تمام مناقشات تهذیب شده است؛ از این رو از نظر همه مذاهب عامّه این روایت در حد اعلای از صحت است.
ایشان در بیان جایگاه رفیع رسول خدا -صلی الله علیه وآله وسلم-فرمودند: این روایت از زبان کسی صادر شده که به پایه او در عقل، نه اولین از مخلوقات و نه آخرین از آنها نمی رسند، و در فصاحت و بلاغت، جمیع امم به آن نائل نمی شوند؛ همچون کسی حرف می زند. او عقل کل و کل عقل است لذا باید دید در بیان او چه اسراری نهفته است.
آیت الله العظمی وحید خراسانی پس از بیان برخی از لطائف این روایت، فرمودند: پیامبر اکرم -صلی الله علیه وآله وسلم- با این بیان(علی با قرآن و قرآن با علی است) خواست به بشر بفهماند آن کتاب مکنونی که قرآن می فرماید: جز پاکان نمی توانند به آن دست یابند، حقیقت علویه است و همان هم حامل قرآن است. و از این مطلب، سر بیان حضرت امیر المؤمنین علیه السلام روشن می شود آن زمانی که فرمود: من کتاب گویای خدا هستم.
معظم له در فرازی دیگر از بیاناتشان ضمن اشاره به آیه شریفه ” وَتَعِیَهَا أُذُنٌ وَاعِیَةٌ “(و گوشهاى شنوا آن را نگاه دارد)فرمودند: همه مفاخر علم تفسیر نوشتند که آن گوش شنوا علی بن ابی طالب-علیهما السلام- است؛ او گوش شنوای هر چیزی شد که بر عقل کل نازل گشت ، همانی که عصاره اش قرآن شد و بر زبان خاتم النبیین-صلی الله علیه وآله-جاری گردید، و نتیجه این شد که علی با قرآن است و قرآن با علی.
ایشان در پایان فرمودند: باید دید قلب علی علیه السلام با چه قرآنی است. این قرآن همان قرآنی است که خداوند بر نزول آن خودش را حمد نمود و بر آن تبارک فرمود، این همان قرآنی است که به آن کوه ها از جا کنده می شود و مرده ها به سخن می آیند، این همان قرآنی است که قدرت یک حرف آن تخت بلقیس را برای سلیمان حاضر کرد و این همان قرآنی است که بیانگر هر چیزی است.
مشروح بیانات معظم له را در ادامه ملاحظه نمایید:
بِسمِ اَللهِ الرحَمن الرحَیم
اَلحَمدُللهِ رَبِّ العالَمَین وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سِیدَنا مُحَمَّد وَ آلهِ الطاهِرِین، سِیَّما بَقیةِ اللهِ فِی اَلارَضین وَ العنُ عَلَی اَعَدائِهم اِلی یَومِ الدین.
این حدیث: «علیٌ مع القرآن والقرآن مع علی»، اولاً سند حدیث، ثانیاً فقه الحدیث. اول، روایت؛ بعد ، درایت؛ آن وقت روشن خواهد شد غدیر یعنی چه، و این روز چه روزی بود که الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ ، و این تعبّد نیست، عین تحقیق دقیق بر مبنای ادّق براهین است، چون امتیاز این مذهب این است، نیازی به تعصب نیست، اساس بر حکمت است و منطق و استدلال و عقل و کتاب و سنت. چون چنین است، حدیث سنداً ملاحظه بشود، تا به دلالتش.
اعتبار روایت “علی مع القرآن” نزد مخالفین مذهب
المعجم الصغیر، جلد اول؛ المجعم الأوسط جلد پنجم؛ الجامع الصغیر، جلد دوم؛ کنز العمّال جلد اول. فیض الغدیر جلد چهارم؛ سبیل الهدی والرشاد جلد اول؛ ینابیع الموده جلد اول؛ مستدرک حافظ حاکم نیشابوری جلد سوم؛ تلخیص امام المنقدین ذهبی؛ این قسمتی از مدارک است. اما سند روایت در کمال صحت است، به حدّی که بر جمیع مبانی رجال عامّه با بیست میزان این حدیث وزن شده و از تمام مناقشات رجالیّه تهذیب شده است. نتیجه این است که از نظر تمام مذاهب عامّه این روایت در حد اعلای از صحت است. این روایت.
باهم بودن و مشارکت وجودی علی علیه السلام و قرآن
اما متن که برهان قاطع بر بطلان خلافت اول و دوم و سوم است، و دلیل قطعی بر خلافت بلا فصل علی بن ابی طالب است، این متن است؛ متن این است:
علیٌ مع القرآن والقرآنُ مع علی، لن یتفرقا حتی یردا علیَّ الحوض.
این متن حدیث است، اما فهم حدیث. اضافه دو قسم است: یک قسم اضافات مختلفة الأطراف، مثل ابوّت و بنوّت؛ مقوله، اضافه است اما طرفین اضافه مختلف است. یک قسم اضافه متفقة الأطراف، مثل أخوّت. این طرف و آن طرف یک مفهوم است، نه دو مفهوم.
این روایت از زبان کسی است که عقل کل است و کل العقل است؛ از جهت مغزش. از جهت پوستش و قشرش: افصح من نطق بالذات است. نه به پایه او در عقل، اولین و آخرین می رسند، نه به حد او در فصاحت و بلاغت، جمیع امم نائل می شوند؛ همچو کسی حرف می زند. اضافه ای که به کار برده است- آن کسی که « وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى » - اضافۀ متحدةُ الاطراف است، و آن معیت است.
نکته مهم این است که در این اضافه، یک طرف مغنی از طرف دیگر است. وقتی گفتند: زید برادر عمرو است، محتاج نیست که باز بگویند : عمرو برادر زید است. قدرت علمی اینجاست. فرمود: علیٌ مع القرآن، کافی بود که القرآن مع علی، اما در عین حال در این اضافه متفقة الأطراف، به یک طرف اکتفا نکرد، فرمود: علیٌ مع القرآن، باز برگرداند: والقرآن مع علی؛ سرّش چیست؟ آنچه ما استقصا کردیم، هفت مطلب است ولی به قدری که بشود گفت.
سرّ اول این است: ترکیب این چنین است: علیٌ مع القرآن والقرآن مع علی. اول علی، آخر علی. در این اولیت و آخریت بحثی است. علی با قرآن، قرآن با علی. شروع به علی، ختم به علی. قرآن…، قرآن، وسط واقع شده است؛ قلب، شده است قرآن. قلب این دو کلمه چیست؟ والقرآن مع علی. القرآن… باز در آن “القرآن” و در آن “والقرآن” بحث مفصلی است. غوغایی است این حدیث.
علی علیه السلام قرآن ناطق است http://wahidkhorasani.com

مهر ۱۳۹۴
آیت الله العظمی وحید خراسانی مد ظله العالی
مقام یاران سیدالشهدا علیه السلام و مقام کفیل ایتام آل محمد علیهم السلام

آیت الله العظمی وحید خراسانی در درس تفسیر و در مسجد اعظم قم مباحث مهمی درباره مقام یاران سیدالشهدا علیه السلام و مقام کفیل ایتام آل محمد علیهم السلام بیان داشتند. معظم له در ابتدای سخنانشان ضمن اشاره به آیه انذار فرمودند: ایام عاشورا در پیش است و وظیفه فرد فرد شما اقتدای عملی به سیدالشهدا علیه السلام است ؛ همچنان که او در این ایام خون دلش را برای نجات بندگان خدا از غرقاب جهالت و حیرانی گمراهی بذل کرد ، شما هم در این ایام به انذار آنها بپردازید. این کار، کار انبیا علیهم السلام بود.
ایشان در ادامه مقام اصحاب سیدالشهدا علیه السلام را برشمرده، فرمودند: خدمت به این درگاه، یک سیاه حبشی را به مقامی رسانید که از نیکان خدا گشت و به دعای سیدالشهدا علیه السلام جنازه اش پس از ده روز، شب تار نینوا را منور و فضای آن را معطر نمود.
آیت الله العظمی وحید خراسانی مد ظله سپس چند روایت معتبر از ائمه معصومین علیهم السلام را نقل نموده، فرمودند: بنابر این روایات، کسی که به تحکیم عقائد ، تهذیب اخلاق ، تعلیم احکام به ایتام آل محمد مشغول باشد، مقام او از عباد ، مجاهدین و متهجدین برتر و والاتر است و از سعادت همنشینی با رسول خدا صلی الله علیه وآله و از نعمات بهشتی برخوردار خواهد شد. خوشا به حال کسانی که از ایام عاشورا استفاده کنند و به مناطق محروم و دور افتاده بروند و برای ابد، سعادت خود را بیمه کنند.
معظم له در پایان بیاناتشان مقام رضا و تسلیم سیدالشهدا علیه السلام را برشمرده ، افزودند: آن حضرت در گودال قتلگاه ، در آن هنگامه ای که جماعت با شمشیر و نیزه و سنگ بر او می تاختند و از شدت تشنگی آسمان بر او تیره و تار شده بود ، رو به خدا فرمود: خدایا به قضای تو راضی و به خواست تو تسلیم ام، ای فریادرس فریادخواهان!
http://wahidkhorasani.com